Muzeum Juliana Fałata znajduje się w Bystrej Śląskiej i jest oddziałem Muzeum Okręgowego w Bielsku-Białej. Zajmuje zabytkową willę artysty zwaną Fałatówką, w której malarz spędził kilkanaście lat życia, tutaj też umarł 10 VII 1929 roku. Fałat zamieszkał w willi wraz z żoną i trójką dzieci w 1910 roku. Niewątpliwie czasy bystrzańskie należą do jednego z najpłodniejszych okresów twórczości artysty, który uczynił Beskidy i krajobraz Bystrej tematem dziesiątek swoich prac. Fałatówka była również stałym miejscem spotkań z przyjaciółmi: Jackiem Malczewskim, Wojciechem Kossakiem, czy Kornelem Makuszyńskim. Sam Julian Fałat był w Bystrej postacią niezwykle popularną, znał tu niemal wszystkich mieszkańców, niektórych portretował. Losy Fałatówki po śmierci malarza były zmienne. Po przejściu frontu opuszczona willa, odziedziczona po śmierci artysty przez jego dzieci (Helenę Niemczewską i Kazimierza Fałata) została zabezpieczona przez starostwo powiatowe w Bielsku z myślą o utworzeniu w niej w przyszłości muzeum. Jednak wiele prac Fałata i ruchomego wyposażenia willi uległo wówczas rozproszeniu i rozgrabieniu. Nadzieje na utworzenie placówki rozwiały się wraz z zajęciem budynku w 1945 roku na siedzibę Urzędu Bezpieczeństwa. Do 1948 roku budynek pełnił funkcje przedszkola, potem domu wczasowego. W 1948 roku decyzją sądową willa została upaństwowiona jako mienie poniemieckie. W 1949 r. wywieziono z niej do muzeum w Bielsku resztę pamiątek po artyście, a budynek przejęty przez władze Bystrej zamieniono w lokal mieszkalny. Idea utworzenia muzeum doczekała się realizacji w końcu lat 60-tych. W 1968 r. Gromadzka Rada Narodowa w Bystrej przekazała Fałatówkę Muzeum w Bielsku-Białej.
Biograficzno-artystyczne Muzeum Juliana Fałata zostało otwarte 5 VIII 1973 r. Od 1975 r. placówka jest oddziałem Muzeum Okręgowego w Bielsku-Białej, przechodząc jeszcze trzykrotnie modernizację wystawy stałej (1979, 1988, 1996) oraz gruntowny remont w latach 1994-96.
Ekspozycja stała Muzeum nie zachowała pierwotnego wyglądu willi Fałata, chociaż wykorzystuje oryginalny układ wnętrz, kolorystykę ścian i elementy wyposażenia, a przede wszystkim obrazy artysty, dokumenty, dyplomy i odznaczenia. Ekspozycja mieści się w ośmiu wnętrzach na parterze i piętrze willi, i zawiera kilkadziesiąt obrazów Fałata.
W zielonym hallu, od którego zaczynamy zwiedzanie muzeum, witają nas słowa artysty: „Potrzebny tu jestem dla dobra naszego kraju”. W pierwszej sali na parterze zgromadzone są obrazy i pamiątki związane z życiem Fałata i jego rodziny. Wśród dzieł znajdują się dwa portrety ojca malarza – Kazimierza Fałata, bardzo wczesny autoportret oraz ciekawy portret córki Heleny w hiszpańskim bolerku. Wystawę obrazów i rzeźb (autorstwa Konstantego Laszczki i Henryka Hochmana) uzupełniają drobne szkice Fałata oraz bardzo bogaty materiał archiwalny. Na szczególną uwagą zasługują przede wszystkim zgromadzone tu cenne dokumenty, jak: metryka chrztu artysty, świadectwo szkolne, dowód osobisty, paszport, oraz liczne dyplomy, nagrody i wyróżnienia, m.in. dyplom nadania przez Królewską Akademię Sztuki w Berlinie złotego medalu za całokształt pracy artystycznej na Międzynarodowej Wystawie Sztuki w 1892 roku.
Druga sala na parterze poświęcona jest pamiątkom toruńskiego okresu Fałata oraz świadectwom jego kontaktów z środowiskiem artystów i Towarzystwami Sztuk Pięknych w Krakowie, Lwowie, Poznaniu i Warszawie. Możemy tu również obejrzeć album Berezyna wydany w 1896 roku, jedyny ślad dający choć częściowe wyobrażenie o tak ogromnym przedsięwzięciu jakim była praca z Wojciechem Kossakiem nad panoramą Berezyna.
Artysta określony przez krytykę jako „najwybitniejszy malarz scen myśliwskich” ma w Muzeum swoje specjalne miejsce, jest nim pierwsza sala na piętrze, zwana „Salą z kominkiem”, wypełniona obrazami przedstawiającymi sceny i sytuacje z polowania. Jedną z ciekawostek jest wisząca przy wejściu karta menu w graficznym opracowaniu malarza z 1899 roku. – pamiątka po wielokrotnym uczestnictwie Fałata w polowaniach organizowanych przez cesarza Wilhelma II w jego rezydencji w Hubertusstocku.
Pokój japoński na pierwszym piętrze wyposażony jest z kolei w liczne eksponaty z XIX wieku pochodzące z Dalekiego Wschodu, wśród których znajduje się kilka japońskich akwarel i drzeworytów barwnych, stanowiących część pamiątek jakie zgromadził artysta podczas podróży dookoła świata w 1885 roku. Zgromadzone w gablocie przedmioty to m.in.: telegramy, listy, wizytówki. Na szczególną uwagę zasługuje pamiętnik Fałata oraz wykonana przez niego trasa powrotnej podróży przez Ocean Atlantycki.
Kolekcję portretów artysty możemy obejrzeć w tzw. „Pokoju niebieskim”. Znajdują się tu także słynne fałatowskie pejzaże tatrzańskie. Ekspozycję uzupełniają autentyczne, pochodzące z willi meble. Zwiedzanie Fałatówki kończymy w „Pokoju różowym”, który w ostatnim okresie życia malarza pełnił funkcję także jego pracowni. Wystawę zamieszczonych tu pejzaży zamyka ostatni autoportret Fałata, powstały na krótko przed śmiercią w 1929 roku.
Muzeum oferuje również:
- oprowadzanie wycieczek z przewodnikiem
- oraz prowadzi sprzedaż wydawnictw muzealnych i regionalnych.
Godziny otwarcia muzeum jak również więcej informacji można uzyskać na stronie Muzeum Juliana Fałata.
